مقدمه
روغن‌ها بخش مهمی از رژیم غذایی روزانه ما هستند. در میان انواع روغن‌های گیاهی، دو نوع روغن محبوب و پرخاصیت از دانه کنجد استخراج می‌شوند: روغن ارده و روغن کنجد. هر دو به‌ظاهر مشابه‌اند، اما در اصل تفاوت‌های قابل‌توجهی در روش استخراج، طبع، خواص درمانی، مزه و کاربرد آشپزی دارند. شناخت این تفاوت‌ها برای انتخاب صحیح در رژیم غذایی، بهبود سلامت و حتی در موارد درمانی بسیار اهمیت دارد. در این مقاله، به‌صورت تخصصی به بررسی دقیق این دو روغن می‌پردازیم.
روغن کنجد چیست؟
روغن کنجد از دانه‌های خام یا بوداده کنجد و با روش پرس سرد یا گرم استخراج می‌شود. رنگ آن اغلب زرد طلایی تا کهربایی است و طعم ملایمی دارد. اگر دانه‌ها بوداده شوند، طعم آن قوی‌تر و تیره‌تر می‌شود. خواص روغن کنجد • سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع (مثل امگا ۶ و امگا ۹) • منبع خوبی از ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌های قوی (مانند سزامول و سزامین) • کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) • تقویت سیستم ایمنی • محافظت از قلب و عروق • خاصیت ضدالتهابی و ضدسرطانی • محافظت از پوست در برابر پیری زودرس موارد مصرف روغن کنجد • مناسب برای پخت‌وپز سبک • قابل استفاده در سالاد و غذاهای آسیایی • توصیه نمی‌شود برای سرخ‌کردن در دمای بالا (به دلیل نقطه دود متوسط)
روغن ارده چیست؟
روغن ارده از ارده (کنجد آسیاب‌شده بدون پوست) گرفته می‌شود. در این روش، دانه‌های کنجد ابتدا گرم می‌شوند، پوست‌گیری می‌شوند، آسیاب می‌شوند و سپس از خمیر حاصل، روغن استخراج می‌شود. رنگ آن اغلب روشن‌تر و مزه آن قوی‌تر از روغن کنجد است.
خواص روغن ارده
- بسیار مقوی و انرژی‌زا به‌ویژه برای کودکان و افراد با ضعف جسمی • طبع گرم‌تر نسبت به روغن کنجد، مناسب برای افراد سردمزاج • کمک به درمان کم‌خونی و تقویت سیستم عصبی • خاصیت تقویت قوای جنسی و فکری • مناسب برای درمان خشکی پوست و مفاصل
نکته مهم: روغن ارده بیشتر برای مصارف خوراکی سنتی یا درمانی توصیه می‌شود و طعم آن قوی‌تر از روغن کنجد معمولی است.
شناخت طبع روغن‌ها برای درمان بسیاری از مشکلات اهمیت دارد.
گرم و خشک • روغن کنجد: معتدل رو به گرم (اگر از دانه بوداده باشد گرم‌تر است) این طبع‌ها نشان می‌دهند که روغن ارده بیشتر برای افراد سردمزاج و در فصل‌های سرد مناسب است، در حالی که روغن کنجد برای مصرف عمومی و متعادل‌سازی مزاج پیشنهاد می‌شود.
چگونه روغن ارده یا روغن کنجد اصل بخریم؟
با توجه به تقلب‌های رایج در بازار، بهتر است به نکات زیر دقت کنید:
- برند معتبر یا تولیدکننده سنتی مطمئن انتخاب کنید 2. روغن شفاف و بدون ناخالصی باشد 3. بوی طبیعی کنجد داشته باشد، نه بوی تند یا مصنوعی 4. روی برچسب، نوع روغن (ارده یا کنجد) به‌وضوح نوشته شده باشد 5. در ظروف شیشه‌ای تیره یا بسته‌بندی ضدنور نگهداری شده باشد.
نکات کاربردی برای مصرف روغن ارده و کنجد
- روغن ارده برای صبحانه‌های سنتی ایرانی بسیار مناسب است (مثلاً ترکیب با شیره انگور)
- روغن کنجد برای پخت غذاهای سبک یا چینی و سالاد ایده‌آل است
- هر دو روغن بهتر است در دمای متوسط یا خام مصرف شوند
- برای سرخ‌کردن طولانی یا دمای بالا بهتر است از روغن‌های مقاوم‌تری استفاده شود
آیا روغن ارده و کنجد برای پوست و مو مفیدند؟
بله، هر دو روغن برای استفاده موضعی نیز کاربرد دارند:
- روغن کنجد: ضدآفتاب طبیعی، مرطوب‌کننده پوست، تقویت‌کننده ریشه مو
- روغن ارده: مناسب برای ماساژ مفاصل، تسکین درد عضلات، نرم‌کننده پوست خشک توصیه: پیش از مصرف موضعی، مقداری از روغن را روی بخش کوچکی از پوست تست کنید.
نتیجه‌گیری
روغن ارده و روغن کنجد، هر دو از دانه‌ی مغذی کنجد تهیه می‌شوند، اما با تفاوت‌های مهم در روش استخراج، طبع، طعم، کاربرد و خواص. اگر به‌دنبال روغنی برای مصرف روزمره با خواص قلبی-عروقی هستید، روغن کنجد انتخاب مناسبی است. اما اگر به‌دنبال طبعی گرم‌تر و خاصیت تقویتی بیشتر هستید، روغن ارده انتخاب بهتری برایتان خواهد بود. برای سلامتی بهتر، توصیه می‌شود هر دو روغن را به‌تناوب در رژیم غذایی خود بگنجانید و از خواص بی‌نظیر آنها بهره ببرید.