مقدمه
چای ترش یا چای هیبیسکوس، یکی از محبوب‌ترین دمنوش‌های گیاهی در سراسر جهان است که به دلیل طعم ترش و رنگ قرمز زیبایش، طرفداران زیادی دارد. این چای از گل‌های خشک‌شده‌ی گیاه Hibiscus sabdariffa تهیه می‌شود و در طب سنتی ایران، چین، آفریقا و هند برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرچند چای ترش خواص زیادی برای سلامتی دارد، اما مصرف نادرست یا بیش‌از‌حد آن ممکن است عوارضی برای برخی افراد به‌همراه داشته باشد. بنابراین دانستن بایدها و نبایدهای مصرف چای ترش برای حفظ سلامت، کاملاً ضروری است.
خواص بی‌نظیر چای ترش
۱. کاهش فشار خون یکی از اصلی‌ترین و ثابت‌شده‌ترین خواص چای ترش، توانایی آن در کاهش فشار خون است. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف منظم این دمنوش می‌تواند فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را در افراد با فشار خون بالا به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. اما این خاصیت برای افراد با فشار خون پایین می‌تواند خطرناک باشد.
۲. ضد کلسترول و کمک به سلامت قلب چای ترش با کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL)، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی دارد. همچنین، آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن از اکسید شدن چربی‌ها جلوگیری می‌کنند.
۳. کاهش وزن و چربی‌سوزی مصرف چای ترش به دلیل خاصیت مدر بودن و افزایش سوخت‌وساز بدن، ممکن است به روند کاهش وزن کمک کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم آن باعث کاهش چربی شکمی و توده چربی بدن می‌شود.
۴. کنترل قند خون چای ترش در کاهش قند خون و بهبود حساسیت انسولین مؤثر شناخته شده است. این ویژگی آن را به دمنوشی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تبدیل می‌کند؛ البته با مشورت پزشک.
۵. بهبود عملکرد کبد آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای ترش از سلول‌های کبد در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کنند و به پاک‌سازی بدن کمک می‌نمایند.
بایدهای مصرف چای ترش
۱. نوشیدن آن به صورت دمنوش گرم یا سرد چای ترش را می‌توان به دو صورت داغ و سرد مصرف کرد. تهیه‌ی آن بسیار ساده است: • ۲ قاشق غذاخوری گل چای ترش را در ۲ لیوان آب داغ به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دم کرده و صاف کنید. می‌توان آن را با کمی عسل شیرین کرد.
. ۲. مصرف در طول روز، ترجیحاً بین وعده‌های غذایی برای بهره‌مندی از خواص کاهش وزن و کنترل قند خون، بهترین زمان مصرف بین وعده‌های اصلی غذاست. همچنین از نوشیدن آن با معده کاملاً خالی خودداری شود.
. ۳. ذخیره‌سازی درست چای ترش باید در جای خشک، خنک و دور از نور مستقیم آفتاب نگهداری شود. بهتر است در ظرف شیشه‌ای دربسته نگهداری شود تا کیفیت و خواص آن حفظ شود.
نبایدهای مصرف چای ترش
۱. مصرف توسط افراد با فشار خون پایین چای ترش می‌تواند فشار خون را بیش‌از‌حد پایین بیاورد و باعث سرگیجه، ضعف و سردی بدن شود. افراد با فشار پایین باید از مصرف آن خودداری کرده یا با احتیاط کامل و زیر نظر پزشک استفاده کنند
. ۲. مصرف بیش‌از‌اندازه (بیش از ۳ فنجان در روز) مصرف بی‌رویه چای ترش می‌تواند باعث افت فشار، تغییرات در تعادل الکترولیت‌ها، اختلال در عملکرد کبد و کلیه‌ها شود. دوز ایمن آن معمولاً ۱ تا ۲ فنجان در روز است.
۳. مصرف همزمان با داروهای خاص چای ترش ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد: • داروهای فشار خون • داروهای دیابت • داروهای مدر • داروهای ضدالتهاب یا ضد انعقاد خون (مثل وارفارین) بنابراین اگر دارو مصرف می‌کنید، قبل از نوشیدن این دمنوش با پزشک مشورت نمایید.
۴. منع مصرف در دوران بارداری و شیردهی برخی منابع هشدار داده‌اند که چای ترش می‌تواند باعث تحریک رحم و افزایش خطر سقط جنین شود. همچنین ترکیبات موجود در آن ممکن است از طریق شیر به نوزاد منتقل شود. لذا بهتر است در این دوران از مصرف آن پرهیز شود.
چای ترش برای چه کسانی مفید نیست؟
- افراد با فشار خون پایین • بیماران دارای سنگ کلیه (به دلیل اسید اگزالیک) • بیماران تحت درمان دارویی • زنان باردار و شیرده • کودکان زیر ۵ سال
نکات تکمیلی درباره مصرف چای ترش
- طبع چای ترش سرد و خشک است؛ لذا افراد سردمزاج باید آن را با مصلحات مثل عسل، دارچین یا زنجبیل مصرف کنند. • در ترکیب با گل‌گاوزبان یا به‌لیمو می‌تواند یک دمنوش فوق‌العاده آرام‌بخش و تقویت‌کننده قلب ایجاد کند. • در طب سنتی از چای ترش برای درمان تپش قلب، کاهش صفرا، تسکین سردردهای گرم و تقویت کبد استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
چای ترش یک دمنوش گیاهی فوق‌العاده مفید با خواص اثبات‌شده در کاهش فشار خون، کلسترول، قند خون و بهبود عملکرد کبد است. همچنین با طعم خاص خود، انتخابی عالی برای جایگزینی با نوشیدنی‌های شیرین و صنعتی محسوب می‌شود. اما در عین حال، مصرف بی‌رویه یا ناآگاهانه آن می‌تواند عوارضی به‌همراه داشته باشد، به‌ویژه برای افراد با شرایط خاص. بنابراین رعایت بایدها و نبایدهای مصرف چای ترش برای بهره‌مندی کامل و ایمن از خواص آن ضروری است.