ادویه شامل میوه، دانه و ریشه گیاهان یا عناصر معدنی در طبیعت است که برای طعم و رنگ دادن به غذا‌ها از آن استفاده میشود. در فرهنگ‌های مختلف جوامع از گیاهان یا مواد متعددی جهت طعم دادن به غذا‌های خود استفاده می‌کنند. شاید راز تفاوت در طعم غذا‌ها در بین اقوام علاوه‌بر شیوه طبخ به ادویه‌جات به کار رفته در آنها مربوط میشود. جوز هندی با عطر و بوی تند و مطبوع با فواید دارویی بسیار در آشپزی ادویه‌ای پر کاربرد است. در این مطلب به شناخت این ادویه خوش‌عطر و دارویی خواهیم پرداخت.
جوز هندی یا جوز بویا با نام انگلیسی Nutmeg با نام علمی Myristica fragrans درختی همیشه سبز و میوه‌دار شبیه به درخت نارنج است. این درخت بومی مناطق گرمسیر و پر بارش ازجمله کشور گرِنادا و جنوب شرق آسیا، چون شرق هندوستان و اندونزی است. کشور‌های اندونزی و گرِنادا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جوز هندی در دنیا هستند.
درختان جوز هندی ممکن است تا ۲۰ متر رشد کنند. آنها ۸ سال پس از کاشت میوه می‌دهند و در سن ۲۵ سالگی به اوج باردهی می‌رسند. میوه‌های درخت در ابتدا شبیه به میوه ازگیل ژاپنی یا زرد‌آلو و به رنگ زرد هستند که هسته‌ای در میان آن قرار دارد. اطراف هسته را غلافی قرمز رنگ به نام Mace پوشانده است. میوه‌های درخت را پس از رسیدن کامل به دو قسمت تقسیم می‌کنند. غلاف قرمز اطراف میوه را برای مصارف خوراکی جدا می‌کنند و هسته قهوه‌ای رنگ جوز را در معرض آفتاب می‌گذارند تا کاملاً خشک شود.
با خشک شدن هسته جوز هندی دانه آن از پوسته خود جدا میشود. پس از شکستن هسته میوه، به مغز یا دانه کروی شکلآن دست می‌یابند. دانه و غلاف اطراف هسته جوز هندی مصارف گوناگونی دارند، اما در بیشتر مناطق دنیا به عنوان چاشنی غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربرد جوز هندی
از دانه رنده شده یا پودر شدهجوز هندی برای طعم دادن به انواع گوشت، شیرینیجات، پودینگها، خوراک سیب‌زمینی، سوسیس، انواع سوپ، سس‌ها، سالاد‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده میشود. در کشور اندونزی، از قسمت گوشتی و آبدار میوه، برای تهیه نوعی مربا و یا ترشی استفاده می‌کنند. روغن جوز هندی نیز در صنایع عطرسازی و داروسازی استفاده میشود. این روغن بی‌رنگ یا زرد روشن است و بو و طعم جوز هندی را دارد. استفاده خوراکی از روغن جوز هندی ممکن است موجب مسمومیت شود. همچنین عصاره این ادویه در تولید خمیردندان کرم‌های آرایشی و شربت ضد سرفه نیز کاربرد دارد. در ایران جوز هندی را پس از رنده کردن با زردچوبه و ادویه‌های دیگر ترکیب می‌کنند تا بوی بد گوشت‌های خورشی، گوشت مرغ و ماهی را از بین ببرد.
تاریخچه جوز هندی
جوز هندی یکی از ادویه‌های مهم در دنیاست که برای تجارت آن جنگ‌های خونینی رخ داده است. جوز هندی در ابتدا ادویه‌ای نادر و گران‌بها محسوب می‌شد. این ماده در اروپا بسیار مورد توجه اشراف و شاهان بود. امپراطور هنری ششم قبل از تاج‌گذاری خود دستور داد جوز هندی را در تمام خیابان‌های رم پخش کنند تا محیطی با عطر و بوی شیرین ایجاد کند. اشراف زادگان اعتقاد داشتند که جوز هندی ماده‌ای است که موجب توهم میشود. تنها گروه کوچکی از تجار می‌دانستند که این ادویه را از کجا می‌توانند محیا کنند.
بسیاری از دریانوردان سال‌ها در پی یافتن جزایر ادویه‌ای بودند که در آن جوز هندی پرورش داده می‌شد. تا اینکه در سال ۱۵۱۲ میلادی اسپانیایی‌ها مکانی را در جزایر باندا اندونزی یافتند که مرکز پرورش جوز هندی در آن زمان بوده است. قرن هفدهم دوره جنگ تجارت جوز هندی بین تجار هلندی و اسپانیایی‌ها بود. هلند با به دست آوردن تجارت این ادویه و انبار کردن آن برای کنترل توزیع رقیب بزرگی برای تجار کشور‌های دیگر شد. انگلیسی‌ها در زمان اشغال هند شرقی نهال‌های جوز هندی را از منطقه باندا به مناطق تحت کنترل انگلیس انتقال می‌دادند. با شروع کاشت و پرورش جوز هندی در مزارع بزرگ و فراوانی آن قیمت این ادویه کاهش یافت به طوری که امروز در سراسر دنیا جوز هندی به‌راحتی قابل تهیه است.
ارزش غذایی
جوز هندی سرشار از فیبر، ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین B۱ و B۶، منگنز، منیزیم، پتاسیم، مس، فسفر، زینک و آهن است.
طبع جوز هندی
جوز هندی دارای طبیعت گرم و خشک است.
راهنمای خرید جوز هندی
- جوز هندی به‌سرعت بوی دیگر ادویه‌ها را به خود می‌گیرد، پس بهتر است آنها را به صورت سالم (نه پودر شده) به دور از دیگر ادویه‌ها، رطوبت، گرما و نور مستقیم خورشید قرار دهیم.
- از خریدن جوز هندی سیاه رنگ یا تکه شده خودداری کنید. جوز‌های سالم را انتخاب کنید و خود کار پودر کردن‌شان را بر عهده بگیرید.
- برای ماندگاری عطر جوز هندی آنها را هنگام آشپزی رنده کنید و از پودر جوز هندی مانده استفاده نکنید.
- جوز هندی ادویه‌ای ارزان قیمت است. اگر این ادویه را با زردچوبه ترکیب کنید، تنها ۵ عدد جوز هندی برای یک سال مصرف شما کافی است.